بررسی اثر رایزوسفر گیاه برنج بر شکلهای فسفر معدنی در خاکهای شالیزاری شمال ایران: 1- شکلهای فسفر بومی خاک

این تحقیق به منظور بررسی اثر رایزوسفر برنج بر شکلهای فسفر معدنی بومی در خاکهای شالیزاری شمال ایران در گلخانه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و با دو تکرار شامل نوع خاک در 14 سطح (10 خاک آهکی و چهار خاک غیرآهکی )، و کشت گیاه در دو سطح ( با کشت و بدون کشت برنج ) انجام شد. پس از سه ماه، از گلدانهای "با کشت" و خاک "بدون کشت"، به طور هم‌زمان به روش خاصی نمونه‌برداری و بلافاصله شکلهای فسفر معدنی خاکهای آهکی به روش عصاره‌گیری متوالی جیانگ و گو (1989) و در خاکهای غیر‌آهکی به روش کیو (1996) و فسفر قابل‌جذب به روش اولسن اندازه‌گیری گردید. در یک آزمایش دیگر به منظور بررسی تغییرات فسفر قابل‌جذب با فاصله از طوقه گیاه برنج، گلدان خاصی به مساحت یک متر مربع و عمق30 سانتیمتر تهیه و تا عمق20 سانتیمتر خاک ریخته و بذرهای جوانه‌دار شده برنج مشابه شرایط مزرعه کشت گردید. پس از به خوشه رفتن گیاه برنج، از فاصله‌های مختلف طوقه به روش خاصی نمونه‌برداری و فسفر قابل‌جذب آنها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که: 1- در تمام خاکهای مورد مطالعه، مقدار فسفر قابل‌جذب در خاک رایزوسفر برنج به ‌طور معنی‌داری نسبت به خاک کشت نشده کمتر بود. 2- در خاکهای آهکی، مقدار شکلهای دی‌کلسیم فسفات، اکتاکلسیم فسفات، آپاتایت، فسفاتهای آلومینیوم و فسفر محبوس در اکسیدهای آهن در خاک رایزوسفر برنج به‌ طور معنی‌داری از خاک کشت نشده کمتر بودند؛ در حالی که مقدار فسفر به شکل فسفاتهای آهن در رایزوسفر برنج اختلاف معنی‌داری با خاک غیررایزوسفر نداشت. 3- در خاکهای غیر‌آهکی، مقدار فسفر به سهولت محلول، فسفاتهای آلومینیوم، و فسفاتهای آهن در خاک رایزوسفر برنج نسبت به خاک کشت نشده به طور معنی‌داری کمتر بود؛ در حالی که فسفربه شکل آپاتایت و فسفر محبوس در اکسیدهای آهن در رایزوسفر برنج اختلاف معنی‌داری با خاک کشت نشده نداشتند. 4- با فاصله از طوقه گیاه برنج در بین دو بوته، فسفر قابل‌جذب خاک تغییر معنی‌داری نکرد. این در حالی بود که فسفر قابل‌جذب در خاک کشت شده، به طور بسیار معنی‌داری کمتر از خاک کشت نشده بود. 5- اندازه‌گیری pH آب روی سطح خاک گلدان‌ها در پایان دوره‌ی رشد نشان داد که کشت گیاه برنج در تمام خاکها به‌ طور معنی‌داری pH آب روی سطح خاک گلدان‌ها را کاهش داد